het begin

In het primitieve Rome werd het maatschappelijke leven beheerst door een serie normen die de Romeinen van hun voorouders hadden geërfd, de mores maiorum. Deze normen konden zowel menselijk van oorsprong zijn als goddelijk. Zij deden dienst als eerste rechtsregels en vormden de basis van een gewoonterecht.

De eerste belangrijke wetgeving in de vroege republiek is de Wet der XII Tafelen die dateert uit het midden van de vijfde eeuw. In 451 v. Chr. werden, na een aantal jaren van strijd tussen de patriciërs en de plebejers, tien patriciërs uitgekozen om een optekening te maken van het gewoonterecht en vooral van de meest omstreden punten daarvan, zodat daarover geen discussie meer kon bestaan.

De oorspronkelijke tekst van de Wet der XII Tafelen is niet bewaard gebleven. De tafels, die volgens antieke bronnen van brons of ivoor (!) waren, maar volgens moderne auteurs van hout of steen, stonden op het forum opgesteld. Ze zijn waarschijnlijk verloren gegaan toen Rome in 387 v.Chr. door de Kelten in brand gestoken werd. Onze kennis van de inhoud ervan berust op diverse juridische en literaire bronnen van latere datum.